محوطه دوزداغی خوی، استقرارگاهی از عصر مفرغ در شمال دریاچه ارومیه - مجله سیاران

الگوی پراکندگی محوطه های شناسایی شده در این دشت میان کوهی در عصر مفرغ، ظهور و وجود یک مرکز به نام محوطه دوزداغی را نشان می دهد که در این دوره به مرکز بسیار مهم و عظیم تبدیل می گردد.محوطه دوزداغی با ارتفاع 1200 متر از سطح دریا، محوطه ای است به وسعت بیش از 16 هکتار و به ارتفاع 24 متر از سطح زمین های اطراف، بلندترین محوطه پیش از تاریخی دشتی است که در کنار رودخانه دائمی قودوخ بوغان و چشمه سارها و تالاب های زیبای اطراف آن شکل گرفته است.

پایین محوطه دارای آثار فرهنگی از دوره های نوسنگی، مس سنگی، مفرغ و عصر آهن است که به دلیل قرار دریافت در راستا مواصلاتی فلات ایران با آناتولی و نیز واقع شدن در راستا عظیم راه مهم بازرگانی منشعب از جاده عظیم خراسان (جاده ابریشم)، از موقعیت ممتازی برای مبادلات تجاری و فرهنگی برخوردار بوده است.وجود معدن نمک به عنوان کالای صادراتی در این محوطه و همچنین ابزارهای ابسیدین (کالای وارداتی) در هفت نوع و رنگ متفاوت، شاهدی بر این ادعاست.

کشاورزی مهم ترین پتانسیل محوطه دوزداغی

پراکندگی ابزار و آلات کشاورزی از جمله سنگ ساب ها، دست­آس ها، تیغه ها، کوبنده ها، هاون و دسته هاون ها در سطح محوطه، گستردگی زمین های حاصلخیز و منابع آب فراوان، گسترش کشاورزی مردمان ساکن این محوطه را نشان می دهد.

وجود مراتع قابل دسترس و کوه دوزلاخ داغی در شرق محوطه، حاکی از آن است که دامداری نیز در این منطقه از رونق بسیار مناسبی برخوردار بوده است، به عبارت دیگر محوطه باستانی دوزداغی مهم ترین پتانسیل و شرایط بهره برداری مالی مبتنی بر کشاورزی، دامپروری و تجارت و مبادلات فرهنگی (نمک، سنگ ابسیدین و…) با مناطق هم جوار را نیز به همراه داشته است.

درصد حجم پراکندگی سفالینه ها در سطح محوطه، نشان می دهد که دوره پویایی و شکوفایی این محوطه در دوران شروع شهرنشینی بوده است. به نظر می رسد که در این دوران، برای اولین بار در دشت، یک مرکز با مساحت بیش از 16 هکتار ایجاد شده است. وجود چنین مرکزی در دشت میان کوهی خوی، به احتمال زیاد در راستای تجارت فرامنطقه ای بوده است.

* گزارش از افراسیاب گراوند رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سلماس

الگوی پراکندگی محوطه های شناسایی شده در این دشت میان کوهی در عصر مفرغ، ظهور و وجود یک مرکز به نام محوطه دوزداغی را نشان می دهد که در این دوره به مرکز بسیار مهم و عظیم تبدیل می گردد.محوطه دوزداغی با ارتفاع 1200 متر از سطح دریا، محوطه ای است به وسعت بیش از 16 هکتار و به ارتفاع 24 متر از سطح زمین های اطراف، بلندترین محوطه پیش از تاریخی دشتی است که در کنار رودخانه دائمی قودوخ بوغان و چشمه سارها و تالاب های زیبای اطراف آن شکل گرفته است.

پایین محوطه دارای آثار فرهنگی از دوره های نوسنگی، مس سنگی، مفرغ و عصر آهن است که به دلیل قرار دریافت در راستا مواصلاتی فلات ایران با آناتولی و نیز واقع شدن در راستا عظیم راه مهم بازرگانی منشعب از جاده عظیم خراسان (جاده ابریشم)، از موقعیت ممتازی برای مبادلات تجاری و فرهنگی برخوردار بوده است.وجود معدن نمک به عنوان کالای صادراتی در این محوطه و همچنین ابزارهای ابسیدین (کالای وارداتی) در هفت نوع و رنگ متفاوت، شاهدی بر این ادعاست.

کشاورزی مهم ترین پتانسیل محوطه دوزداغی

پراکندگی ابزار و آلات کشاورزی از جمله سنگ ساب ها، دست­آس ها، تیغه ها، کوبنده ها، هاون و دسته هاون ها در سطح محوطه، گستردگی زمین های حاصلخیز و منابع آب فراوان، گسترش کشاورزی مردمان ساکن این محوطه را نشان می دهد.

وجود مراتع قابل دسترس و کوه دوزلاخ داغی در شرق محوطه، حاکی از آن است که دامداری نیز در این منطقه از رونق بسیار مناسبی برخوردار بوده است، به عبارت دیگر محوطه باستانی دوزداغی مهم ترین پتانسیل و شرایط بهره برداری مالی مبتنی بر کشاورزی، دامپروری و تجارت و مبادلات فرهنگی (نمک، سنگ ابسیدین و…) با مناطق هم جوار را نیز به همراه داشته است.

درصد حجم پراکندگی سفالینه ها در سطح محوطه، نشان می دهد که دوره پویایی و شکوفایی این محوطه در دوران شروع شهرنشینی بوده است. به نظر می رسد که در این دوران، برای اولین بار در دشت، یک مرکز با مساحت بیش از 16 هکتار ایجاد شده است. وجود چنین مرکزی در دشت میان کوهی خوی، به احتمال زیاد در راستای تجارت فرامنطقه ای بوده است.

* گزارش از افراسیاب گراوند رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سلماس