رودخانه های مازندران نیازمند سرمایه گذاری برای توسعه گردشگری آبی هستند - مجله سیاران

طبق آمار رسمی، در زمان حاضر از مجموع 120 رشته رودخانه استان مازندران افزون بر 30 مورد آن در شهرستان های غرب مازندران هستند که چالوس، چشمه کیله تنکابن، هراز آمل، تجن ساری، شیررود تنکابن، سردآبرود چالوس، بابلرود و تلار در قائمشهر از شاخص ترین آنها هستند که در تمام فصول سال آب دارند.

هیدروتوریسم یا جهانگردی منابع آبی با تکیه بر شناسایی و برخورداری از علم بهره برداری از منابع آبی بدون لطمه زدن به محیط زیست و منابع طبیعی جایگاه خوب و پرعایدیی را در زمینه جلب مسافر و جهانگرد در کشورهای جهان به خود اختصاص داده است.

تماشای ساحل دریا، رودخانه ها، آبشارها، چشمه ها، قنات، سازه های آبی نظیر سدها، بندهای خاکی و استخرهای طبیعی و قایق سواری در آبهای خروشان در کره خاکی از پرطرفدارترین جاذبه های جهانگردی بشمار می رود که از فعالیت های هیدروتوریسم است.

مازندران با داشتن تعداد رودخانه های یاد شده به طول هفت هزار کیلومتر و داشتن 10 سد و 800 آب بندان یکی از برخوردارترین استان های کشور به لحاظ ظرفیت توسعه صنعت هیدروتوریسم در حوزه رودخانه ها بشمار می رود.

صاحب نظران امر معتقدند غرب مازندران در حوزه جهانگردی با برخورداری ظرفیت ها در حوزه های میراث طبیعی، تاریخی و دریایی و کوهستانی و رودخانه های پرآب و خروشان باید رویکردی تازه اتخاذ کند تا با بهره برداری از این ظرفیت ها علاوه بر توسعه صنعت جهانگردی، مسائل فراور از جمله معضل بیکاری منطقه برطرف گردد.

بعلاوه شکوفایی ظرفیت های صنعت هیدروتوریسم یا جهانگردی آبی یا رودخانه ای نیازمند بستر مناسب اجرایی است و متولیان امر باید ظرفیت های سرمایه گذاری در این بخش را شناسایی نمایند و با ایجاد مشوق های لازم به اهداف مورد نظر دست یافت.

غرب مازندران از دیرباز تا به امروز به دلیل برخورداری از موقعیت های ممتاز هیدروتوریسم، جنگلهای هیرکانی، دریای خزر، آثار تاریخی و طبیعی مانند قلعه مارکوه، مجموعه آبگرم معدنی در رامسر، تپه کلار در کلاردشت، حمام های تاریخی در عباس آباد و وجود 2 فرودگاه نوشهر و رامسر و صدها مورد جاذبه های جهانگردی، خاستگاه مسافران داخلی و خارجی بویژه شیوخ عرب حاشیه خلیج فارس بوده که باید از این موقعیت های طبیعی بهره برداری علمی کرد.

نکته دیگر این که شهرستان های غرب مازندران به لحاظ کسب عایدی با مسائلی روبرو هستند، سوال اینجاست چرا این شهرهای جهانگردپذیر با پذیرش سالانه میلیون ها مسافر بازهم با مشکل عایدی روبرو هستند، بهره برداری از ظرفیت های این منطقه ها از جمله رودخانه ای می تواند مدنظر برنامه ریزان امر در این شهرها قرار گیرد.

مازندران دارای تالاب میانکاله و تالاب فریدونکنار و چندین تالاب و آبگیر محلی چون ساهون، لپو و پلنگان، ولشت، استخرپشت، گل پل، خضر نبی، شورمست، دریوک، سراندون و بالندون و کندوچال است و این استان شمالی افزون بر 800 قطعه آب بندان به مساحت 17 هزار هکتار دارد.

بنا به گزارش اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و جهانگردی مازندران، در 6 ماهه نخست امسال 81 میلیون شب اقامت در مراکز رسمی جهانگردی استان ثبت شد. این آمار میلیونی اقامت جهانگرد با احتساب چهار شب اقامت برای هر فرد، در حالی است که با احتساب آمار مسافران غیررسمی و صاحبان ویلاهای شخصی این شمار از مرز 100 میلیون نفر خواهد گذشت.

به اعتقاد کارشناسان امر، این استان دارای ظرفیت های متعالی در حوزه های مختلف جهانگردی از جمله هیدروتوریسم است که متاسفانه برنامه ریزان از ادوار گذشته تا امروز نتوانسته اند برای شکوفایی علمی این ظرفیت ها با داشتن این شمار مسافران تدابیر ویژه ای اتخاذ نمایند و توسعه و رونق مالی هر شهرستانی را رقم بزنند.

از ظرفیت جهانگردی آبی استفاده نکردیم

معاون جهانگردی اداره کل میراث فرهنگی، جهانگردی و صنایع دستی استان مازندران گفت: جهانگردی آبی که شامل رودخانه ها، آب بندان ها، تالاب ها و چشمه هاست نسبت به جهانگردی ساحلی کم هزینه تر و کم خطرتر است.

مهران حسنی پیرامون اینکه رودخانه های مازندران نیازمند سرمایه گذاری برای توسعه جهانگردی آبی هستند، اضافه نمود: با توجه به اینکه در این استان شمالی رودخانه های متعددی وجود دارد که بویژه بیشتر آنها در داخل شهرها می گذرند اما می توانند محیطی مناسبی برای فراغت شهروندان و جهانگردان را فراهم آوردند.

وی گفت: بعضی از این رودخانه های در کنار یا روی بعضی از آنها پل ها یا مکانهای تاریخی قرار گرفته است که بسیار بااهمیت هستند و توسعه جهانگردی آبی را رونق می بخشند و در توسعه جهانگردی آبی ثاتیر گذارند.

وی گفت: نمونه شاخص رودخانه های مهم استان مازندران میتوان از جمله چشمه کیله تنکابن، رودخانه چالوس و بابلرود نام برد که دارای ظرفیت بسیاری عالی در جهانگردی آبی هستند که متاسفانه تا به امروز از این ظرفیت مهم استفاده نشده است.

به گفته معاون جهانگردی اداره کل میراث فرهنگی مازندران، با بهره برداری این ظرفیت در هر شهرستان مازندران در بحث اشتغال و عایدی آن منطقه تاثیرگذار خواهد بود و رشد مالی را در پی خواهد داشت.

حسنی توضیح داد: امروز در شرایطی هستیم که جهانگردی موضوعی به جای جهانگردی انبوه خودش را نشان می دهد، استفاده از منابع آبی اعم از سدها، آب بندان ها و رودخانه ها، چشمه ها و تالابها ظرفیتی هستند برای سرمایه گذاری به شرطی این که طرح مدیریت یکپارچه اتفاق بیفتد.

وی اضافه نمود: در همین ارتباط این اداره کل در بخش آب بندان های استان ورود کرد و شرکت آب منطقه ای استان مازندران نیز از بین 800 قطعه آب بندان موجود استان 109 قطعه را که دارای ظرفیت جهانگردی آبی هستند، معرفی کرد.

معاون جهانگردی اداره کل میراث فرهنگی مازندران اعلام کرد: البته این آب بندان ها در بحث فرآیند انجام سرمایه گذاری دچال مشکل هستند شرح این که بعضی از آنها هیات امنایی یا شخصی یا مشارکتی اداره می شوند که این موضوع باید برطرف گردد.

به تاکید حسنی با بهره برداری این آب بندان ها بطور قطع با هدف توسعه جهانگردی آبی موجب توسعه قتصادی هر منطقه ای خواهد شد.

براساس آمار موجود اکنون 80 درصد مسافران و جهانگردان استان برای استفاده از دریا به مازندران سفر می نمایند که کارشناسان تاکید دارند باید با ارائه امکانات و تسهیلات مناسب براساس علایق و سلایق جهانگردان بوجود آورد، چون اکنون جهانگردان مطلع هستند که چه خدماتی به آنها داده می گردد.

ضرورت تهیه نقشه راه

محمدرضا اورمزدی، استاد رشته جهانگردی در استان مازندران معتقد است: هیدروتوریسم یکی از شاخه های صنعت جهانگردی است، جهانگردی مبتنی بر منابع آبی است، منابع آبی تقسیم بندی کوناگونی دارد که شاخص آن رودخانه هاست که یکی از منابع آبی مهم است و مورد توجه جهانگردان است.

وی گفت: البته هیدروتوریسم ریشه در تاریخ دارد، چون ایرانیان برای آب و منابع آبی حرمت قائل بوده اند و حتی در ایران باستان معبد آناهتیا یا الهه آناهتیا که خدای آبهای روان بود داشتیم که نمونه آن را امروز در شهرستان گنگاور کرمانشاه و استان فارس موجود است.

این استاد دانشگاه گفت: رودخانه ها دارای سه کارکرد شیلاتی، مالی و جهانگردی است که بحث سوم مورد نظر این گزارش است که فضاهای کنار رودخانه ارزش ویژه ای به عنوان نمادهای توسعه در هر منطقه شهری یا روستایی ایجاد می نماید.

اورمزدی توضیح داد: بطور مثال در غرب مازندران رودخانه چشمه کیله تنکابن شاخص پرورش ماهیان آزاد و رودخانه شیرود ماهیان سفید را داریم که در دیگر رودخانه های غرب مازندران از جمله چالوس نیز همینطور هستند که دارای ظرفیت های خوب جهانگردی آبی هستند که نقشه راه مربوط ندارند.

وی اضافه نمود: در دین مبین اسلام سفارش شده که منابع آبی را آلوده نکنیم اما یکی از مسائل اساسی هیدروتوریسم بویژه در رودخانه های غرب مازندران این است که منابع آبی ما دچار آلایندگی هستند و مخاطرات زیست محیطی ایجاد نموده است که بهره برداری از این ظرفیت به این مهم باید توجه گردد.

این پژوهشگر حوزه جهانگردی تصرح کرد: آنچه چیزی که در اولویت اول توسعه جهانگردی آبی است باید به مبحث زیست محیطی توجه ویژه ای داشته باشیم که متاسفانه کمتر به این مهم توجه شده است.

لزوم انعقاد تفاهم نامه ها مشترک نهادهای مربوط

اورمزدی ادامه داد: اگر می خواهیم جهانگردی رودخانه ای را جدی بگیریم ابتدا نهادهای مربوط یعنی وزارتخانه های نیرو و میراث فرهنگی و سازمان محیطی زیست باید تفاهم نامه مشترک منعقد نمایند تا بتوان در بحث ساختاری این مفاهیم را در سطح آزمایشی اجرایی کنیم.

وی گفت: ما تا امروز چنین تفاهم نامه ای را در ایران ندیدیم یعنی به صورت نظام مند و سازمان یافته تا به امروز پیروز نبوده ایم و همچنان به صورت سنتی از این منابع آبی استفاده می گردد، چون سازوکاری ایجاد نشده و بیشتر در حد یکسری ملاحظات به جای مانده است.

این استاد رشته جهانگردی اضافه نمود: در حالی که این رودخانه ها در همه جای جهان بویژه در شهرها نماد توسعه هستند یعنی شهری که رودخانه در آن جریان دارد زیبایی دوچندان به آن ملاحظه می گردد و جاذبه های جهانگردی اش بحساب می آید و خیلی از کشورهای بزرگ نظیر فرانسه و انگلیس و چین از این ظرفیت نهایت استفاده را می برند.

اورمزدی به عنوان مثال یادآور شد: اکنون از دریاچه ولشت کلاردشت چه استفاده های جهانگردی به لحاظ علمی می بریم؟ در حالی که این ظرفیت همین طوری رها شده است یا سواحل دریای خزر چه استفاده هایی از آن می گردد به طبع رودخانه های ما همینطور است. آیا رودخانه های ما ارزش استفاده قایق های تفریحی را دارد یا خیر؟ یا آب بندان های مازندران که یکصد قطعه آن ثبت شد متاسفانه رها شده است.

وی تاکید نمود: اگر اقدامات علمی و پژوهش های دانشگاهی در این زمینه انجام گیرد و قابلیت طرح جهانگردی به وسیله نهادهای مربوط داشته باشیم حتی باعث شکوفایی مالی در هر شهرستان استان را شاهد خواهیم بود.

از مجموع 22 شهرستان مازندران 15 مورد ساحلی است

کارشناسان حوزه آب در غرب مازندران، هیدروتوریسم را صنعت پرعایدی و اشتغالزا در استان مازندران برشمردند و تاکید دارند این منطقه برخوردار از رودخانه ها و منابع آبی فراوان می تواند به عنوان منطقه ای پرجاذبه برای جهانگردان آبی باشد.

به تاکید آنان، برای تحقق این مهم باید اتاق ویژه کارشناسی در نهادهای یادشده تشکیل گردد تا عایدی سالانه 2 صنعت هیدروتوریسم تعیین و آنالیز قرار گیرد تا و برنامه ریزان امر نیز تامل نمایند.

به گزارش شرکت آب منطقه ای مازندران، سالانه تعداد زیادی جهانگردان از منابع آبی استان بازدید می نمایند که نبود زیرساختها ماندگاری آنها در محل را غیر ممکن و گاها کم نموده است.

براساس این گزارش، به عنوان نمونه سالانه حدود سه میلیون جهانگرد و مسافر از سد شهید رجایی مازندران بازدید می نمایند اما عایدی خاصی کسب نمی گردد. سد شهید رجایی در ارتفاعات کیاسر و در 40 کیلومتری شهر ساری در دل جنگلهای انبوه قراردارد و حجم آب دریاچه پشت سد آن حدود 162 میلیون مترمکعب است، امکانات رفاهی تعبیه شده در حاشیه این سد بسیار ابتدایی و تنها محدود به چند استراحت گاه است. زیر ساختهای لازم برای صنعت هیدروتوریسم به گفته مسئولان امر شامل هتل، متل، رستوران، مهمانسرا، کمپ های ورزشی و کمپ های رفاهی همانند سکوی عکاسی است که باید فراهم گردد.

نکته مهم این که بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان از ظرفیت های جهانگردی منابع آبی به خوبی استفاده می نمایند که میتوان مدل استفاده آنها را برای استانی از جمله مازندران بومی سازی گردد و بتوانیم از ظرفیت آبی نیز برای برطرف بسیاری از چالش ها و تامین نیازهای مربوط نهایت بهره را ببریم.

بنابراین برای تحقق ظرفیت های جهانگردی منابع آبی استان مازندران علاوه بر موارد یاد شده از سرمایه گذاری گرفته تا حمایت های دولتی و تسهیلات بانکی و نقشه راه، نهادهای مربوط باید هماهنگی و همراهی بین دستگاهی برای فراهم کردن امکانات و زیرساختهای مورد نظر فراهم گردد.

به اعتقاد کارشناسان امر، در زمان حاضر با وجود حضور مسافران زیادی از اقصی نقاط کشور هنوز بسیاری از ظرفیت های جهانگردی استان مغفول مانده است، در حالیکه حلقه مفقوده بهره مندی بیشتر مسافران از این فضاها را میتوان با ایجاد بسترهاو زیرساختهای لازم هرچند اندک جبران کرد تا دیگر مسافران حضورشان در مازندران تنها به خاطراتی نشستن کنار ساحل دریا خلاصه نگردد.

بسته جهانگردی مازندران که تا به امروز با طبیعت گردی و مسافرت در بهار و تابستان گره خورده بود اما امروز با تصمیم گیری و برنامه هایی برای استفاده از دیگر بخشها چون جهانگردی زمستانی و هیدروتوریسم یا همان جهانگردی منابع آبی می تواند چهره تکمیلی به خود بگیرد.