تهران شلخته تر شد؟ - مجله سیاران

به گزارش دنیای اقتصاد، چهره شهر در نظر شهروندان بسامان نیست. تهران در حوزه نگهداشت در دوره های مختلف بالا و پایین هایی داشته است اما از نگاه شهروندان تیزبینی که تحولات شهر را با دقتی فراتر از روزمرگی شهروندی دنبال می نمایند، اکنون یکی از ضعیف ترین دوره های شهر در حوزه نگهداشت را سپری می کنیم. لیست مطولی از مصادیق این آشفتگی در شهر وجود دارد که طیف های مختلف شهروندان هر روز با تمام یا بعضی از آنها روبرو می شوند. از خرابی روشنایی معابر و خاموشی آنها گرفته تا مسائل روکش آسفالت معابر که بعضی از آنها هفته ها و ماه ها در یک نقطه باقی می ماند و این اواخر هم خرابی تجهیزاتی مثل پله برقی در سطح شهر و همین طور در شبکه مترو که حادثه ساز نیز شده است.ضعف در جمع آوری زباله ها در بعضی محله های شهر و مساله عدم شست وشوی به موقع مخازن بدبو به خصوص در فصل گرم سال، خرابی وسایل بازی در پارک ها، ضعف در شست وشوی دوره ای جداول و معابر با خودروهای مکانیزه، نابسامانی ظاهری تابلوهای شهری و ترافیکی (تا حدی که بعضا حتی رنگ استفاده شده برای اعمال تغییرات در بعضی تابلوهای شهری در زمان تغییر، با رنگ قبلی زمینه آن منطبق نیست) و همین طور تعلیق فعالیت و تعطیلی بعضی امکانات داخل پارک بزرگ و فرامنطقه ای مثل رستوران ها و ... که به متروک شدن و فرسودگی این ابنیه انجامیده است، عناوین تنها بخشی از نابسامانی هایی است که در محیط شهری مشهود است.

این روزها خانه های شهروندان تهرانی با سرعت بیشتری نسبت به گذشته در حال اتصال به شبکه یکپارچه فاضلاب شهری است اما ترمیم آسفالت در نقاط حفاری شده مقابل ساختمان های شهر در بعضی محله ها با کیفیتی پایین انجام می گردد. شاید حدود یک دهه از زمانی که برای ترمیم و لکه گیری آسفالت در تهران یک دستورالعمل فنی و کارشناسی تنظیم شد می گذرد. در دوره ای شهروندان شاهد برش های منظم و هندسی آسفالت در نقاط نیازمند لکه گیری بودند و آسفالت ریزی فله ای بدون این برش های به اصطلاح پنیری شکل به وسیله همه پیمانکاران ممنوع اعلام شده بود. با اجرای سراسری این دستورالعمل کیفیت روکش آسفالت معابر در تهران به شکل محسوسی بهبود پیدا نموده بود اما این روزها دقت در ترمیم حفاری ها به حداقل رسیده و خبری از پایبندی به دستورالعمل آزموده شده سال های گذشته نیست.

صرف نظر کردن از یک دستورالعمل ساده در تراش و روکش آسفالت به تنزل محسوس کیفیت روکش معابر و نشست فوری نقاط ترمیم شده منجر شده و در این بین چندان تفاوتی بین معابر اصلی و بزرگراه با کوچه های فرعی نیست.

اما صرف نظر از مشاهدات بصری که گواه اثبات این مدعاست، آمار رسمی نیز شلخته تر شدن تهران را تایید می کند. بر اساس گزارش اردیبهشت ماه سامانه 137پلاس که پل ارتباطی بین شهروندان و شهرداری تهران محسوب می گردد، حجم کل تماس ها با این سامانه نسبت به اردیبهشت پارسال 14 درصد افزایش یافته است. بعلاوه در میان این تماس ها موارد مربوط به نظافت شهر با افزایش 60 درصدی نسبت به اردیبهشت پارسال روبه رو بوده است. تماس های مربوط به جمع آوری زباله ها و روکش آسفالت معابر نیز به ترتیب با 35 و 38 درصد افزایش نسبت به ماه مشابه پارسال همراه بوده است. نکته تلخ دیگری که اثبات می کند تهران شلخته تر از سال 1401 شده این است که تعداد پیغام های 137پلاس در حالی سال جاری هم افزایش پیدا نموده که پارسال مقدار پیغام های گلایه مندی شهروندان نسبت به سال 1400 حدود 70 درصد افزایش یافته بود و در سال 1400 نیز مقدار افزایش نسبت به سال 99 معادل 77 درصد بود؛ موضوعی که نشان می دهد آژیر آنتروپی (بی نظمی) در تهران به صدا عایدیه است، چراکه طی سه سال پیاپی، روند رو به رشد درخواست شهروندان در حوزه نگهداشت شهر به نوعی منعکس نماینده ضعف بیش از پیش در این حوزه است.

موضع گیری شهرداری درباره ضعف نگهداشت

عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران در نشست خبری دیروز خود در پاسخ به دنیای اقتصاد درباره ریشه ضعف در حوزه نگهداشت شهر که در تذکرهای اعضای شورای شهر نیز طی ماه های اخیر بارها مورد اشاره قرار گرفته است، اظهار کرد: نگهداشت شهر یک موضوع جدی و اولویت دار برای مدیران شهری است چرا که به طور مستقیم با رضایتمندی مردم ارتباط دارد. وی با بیان اینکه در مقایسه با سال گذشته و سال قبل از آن در مسیر رشد و پیشرفت قرار گرفته ایم و گزارش های مردمی و آمارهای 137 نیز این شرایط را نشان می دهد، در عین حال به این واقعیت اذعان کرد که همچنان با شرایط ایده آل یک فاصله جدی داریم. محمدخانی اظهار داشت: در سامانه 137 که به وسیله تهران من نیز در دسترس است، مبتنی بر پیغام های مردمی تصویر قبل و بعد پیمانکار در هر مورد برای شهروندی که آن را گزارش نموده است، قابل ارزیابی است. در واقع به وسیله این سامانه هم شهروندان می توانند به صورت تصویری مسائل نگهداشت شهر را گزارش نمایند و هم اینکه تصویر بعد از اقدام پیمانکار برای آنها ارسال می گردد تا صحت اقدام اجرا شده را تایید نمایند. وی درباره مسائل آسفالت تهران نیز با تایید نارضایتی هایی که در این بخش وجود دارد، گفت: در سه ماه ابتدایی سال جاری بیش از 400 هزار تن آسفالت ریزی داشتیم که این عدد برابر با میانه هر سال دوره پنجم است. برای اینکه شرایط آسفالت را بهینه کنیم هر سال باید 10 درصد اجرای آسفالت در شبکه معابر انجام گردد و در دوره گذشته این اتفاق نیفتاده و ما یک کمبود در این زمینه داریم. در شبانه روز حدود 45 گروه تراش و روکش آسفالت در تهران با اولویت بزرگراه ها و معابر اصلی فعالیت می نمایند. امیدواریم تا انتها تابستان معابر بزرگراهی ما شرایط قابل دفاعی داشته باشد. در مجموع مردم یک تغییر را در حوزه بهبود روکش آسفالت معابر احساس نموده اند اما هنوز به نقطه ایده آل نرسیده ایم و در کوشش هستیم. وی ابراز امیدواری کرد تا انتها سال جاری 5/ 1 میلیون تن آسفالت ریزی در تهران برای بهبود کیفیت معابر صورت گیرد.

آژیر تشدید آنتروپی در تهران

یک مساله مهم این است که چرا چهره تهران آشفته تر و شلخته تر از قبل شده است؟ واقعیت این است که بخش قابل توجهی از بودجه های سالانه همیشه به مساله نگهداشت اختصاص پیدا می کند اما با این حال روند رو به بهبودی در حوزه نگهداشت در این دوره مدیریت شهری شکل نگرفته است. حسین ایمانی جاجرمی، جامعه شناس و صاحب نظر شهری در گفت وگو با دنیای اقتصاد، درباره دلیل افزایش تماس ها و پیگیری ها از سوی مردم به وسیله سامانه نظارت همگانی 137پلاس این طور نتیجه گیری نموده که افزایش تماس ها و گزارش های اعلام اشکال بیشتر به وسیله شهروندان نشان دهنده تسری آنتروپی شهری در تهران است. وی شرح داد: آنتروپی در شیمی توصیف نماینده نوعی به هم ریختگی است و این اصطلاح وارد ادبیات شهری شده تا توصیف نماینده اختلال و آشفتگی در اداره شهر باشد؛ وقتی یک سیستم سامان لازم را نداشته باشد و مسائل اصلی آن حل نگردد، رفته رفته از حالت تعادل خارج می گردد و به سمت آنتروپی حرکت می کند. وی با تاکید بر اینکه اداره شهر باید کاملا غیرسیاسی و مبتنی بر نگاه واقع گرا بر مبنای داده های کمی باشد، یادآور شد: مسائلی که به این ترتیب به عنوان صورت مساله تعریف می گردد را می توان مسائل واقعی شهر دانست. اما بعضی مدیران شهری به جای تکیه بر این اطلاعات، مسائل دیگری را که در فکر دارند یا بر اساس دیدگاه های فردی خود آنها را واجد اهمیت می دانند، به عنوان اولویت دنبال می نمایند. به این ترتیب بعضا بعضی مسائل که از نگاه شهروندان فاقد اولویت هستند، در اولویت تخصیص اعتبار و اجرا به وسیله بدنه مدیریت شهری قرار می گیرند.

جای مسائل اصلی و فرعی عوض شده است

فردین یزدانی، صاحب نظر ارشد اقتصاد شهری نیز با انتقاد از رهاشدگی شهر در حوزه نگهداشت، به وجه مالی اهمیت نگهداشت شهر به عنوان ماموریت اصلی شهرداری و تبعات غفلت از این ماموریت در مرکز پرداخت. یزدانی در گفت وگو با دنیای اقتصاد، با بیان اینکه در یک نگاه کلی شهرداری دو وظیفه اصلی و کلیدی دارد که باید به آنها بپردازد، گفت: وظیفه اولیه مدیریت شهری نگهداشت زیرساخت های شهری است که به نوعی دارایی های شهر و شهروندان به شمار می آید و وظیفه دوم نیز توسعه زیرساخت ها به تناسب نیازهای شهر و شهروندان. البته اقدامات توسعه ای مثل ساخت مترو، معبر و ... به تناسب شرایط عایدی - هزینه شهرداری ها در دستور کار قرار می گیرد و حجم سرمایه گذاری در این بخش در دوره های مختلف بالا و پایین دارد. اما نگهداشت یک وظیفه جاری و همیشگی است که بدون وقفه در شهر باید انجام گردد.

وی با بیان اینکه با انجام آنالیز بودجه شهر می توان رصد کرد که چقدر مساله نگهداشت در اولویت بوده است، در عین حال گفت: صرفا حجم تخصیص بودجه به این ماموریت نمی تواند گویای مقدار موفقیت شهرداری در ایفای مسوولیت خود در حوزه نگهداشت باشد. یزدانی با تاکید بر اینکه به عنوان یک شهروند افت کیفیت فضاهای شهری در تهران نسبت به گذشته را ملموس می دانم، گفت: به پارک ها مثل گذشته رسیدگی نمی گردد، در جمع آوری به موقع زباله ها ضعف وجود دارد و چاله ها دیگر نه فقط در کوچه و خیابان، بلکه حتی در بزرگراه ها به چشم می آیند و این طور به نظر می رسد که مدیریت شهری رسالت نگهداشت شهر را فراموش نموده یا مثل گذشته برای آن اولویت لازم را قائل نیست. وی اضافه کرد: شهرداری به جای رسیدگی به شرایط تجهیزات ایستگاه های مترو که اخیرا چند بار حادثه ساز هم شده است، تمام هم و غم خود را روی قرارگاه مسکن گذاشته و البته خروجی کارنامه مسکن سازی به این ترتیب نیز معین نیست. اما آنچه آشکار است این است که سیاست های بخش مسکن در شهرداری تهران نقض غرض خواهد بود و به تامین مسکن مقرون به صرفه برای طبقات عایدیی پایین نمی انجامد، بلکه به واسطه افزایش تراکم در املاک شهر، قیمت آنها افزایش پیدا خواهد نمود و در نهایت اثر افزایشی آن روی میانه قیمت مسکن مشهود می گردد.

از طرفی سیاست های منجر به افزایش تراکم در شهری مثل تهران قطعا روی کیفیت زندگی شهروندان اثر سوء خواهد گذاشت و پیغامدهایی مثل افزایش ترافیک و کاهش کیفیت زندگی شهروندان را در پی دارد. این پژوهشگر ارشد اقتصاد شهری معتقد است شهرداری تهران در ماه های اخیر یکی از وظایف دوگانه اصلی خود یعنی نگهداشت را فراموش نموده و به وظیفه فرعی که در بخش مسکن برای خود تعریف نموده است، می پردازد. به همین نسبت مدیران میانی نیز به جای نظارت موثر و قوی بر عملکرد پیمانکاران، احتمالا باید به موضوعات دیگری که برای مدیران ارشد اولویت دارد، بپردازند. در نتیجه اصل کار شهرداری که ارتقای کیفیت محیط شهری است، روی زمین مانده است.

مجموع آنالیز های اجرا شده از دلایل ضعف شدید در نگهداشت تهران حکایت از آن دارد که علاوه بر جایگزین شدن مسوولیت های فرعی به جای ماموریت اصلی شهرداری، موضوعات دیگری هم می تواند در بروز این شرایط دخیل باشد. گروهی از کارشناسان اعتقاد دارند این شرایط، پیغامد حساسیت پایین یا حتی عدم حساسیت نسبت به نگهداشت در سطوح بالای مدیریتی است. بعلاوه مساله دیگر این است که ممکن است بودجه نگهداشت در جای خودش هزینه نگردد. ساختار نظارت و کنترل عملکرد پیمانکاران نیز کارآیی لازم را ندارد، کمااینکه اگر یک مسوول آگاهانه یا ناآگاهانه از ریل مسوولیت های بدیهی خود رد گردد، سامانه های نظارت و کنترل، هشدار لازم را نمی دهد. سهم به کارگیری افراد غیر متخصص و نیز پیمانکاران فاقد صلاحیت لازم در حوزه های ماموریتی مختلف نیز باید به وسیله مدیریت شهری ارزیابی گردد.