تنهایی، حلقه گمشده فروپاشی اجتماعی: چگونه احساس انزوا جوامع را متلاشی می نماید؟ - مجله سیاران

هانا آرنت، یکی از بزرگ ترین فیلسوفان سیاسی قرن بیستم، پاسخی به این سوال داده است که شاید کمتر کسی به آن فکر نموده باشد: تنهایی. او این مفهوم را نه فقط به عنوان یک احساس شخصی، بلکه به عنوان عاملی کلیدی در فروپاشی اجتماعی و سیاسی آنالیز کرد. آرنت معتقد بود که احساس تنهایی، زمانی که از سطح فردی فراتر می رود، می تواند به تقسیم جوامع، نابودی اعتماد، و حتی ظهور حکومت های اقتدارگرا منجر گردد.

تنهایی از نگاه هانا آرنت: فقدان ارتباطات واقعی

تنهایی به مثابه یک بیابان

آرنت، که تجربه زیسته ای از ظهور نازیسم در آلمان داشت، تنهایی را به گونه ای متفاوت تعریف کرد. او این حالت را نه صرفاً یک احتیاج برآورده نشده اجتماعی، بلکه فقدان یک زمینه مشترک تجربه می دانست. به نظر او، تنهایی جایی است که:

• افراد دیگر نمی توانند به یکدیگر اعتماد نمایند.
• حقیقت ها و واقعیت ها زیر سوال می روند.
• افراد احساس می نمایند در یک بیابان رها شده اند، جایی که هیچ آینده روشنی قابل تصور نیست.

تنهایی به عنوان زمینه اقتدارگرایی

آرنت نشان داد که در دوران پیش از جنگ دنیای دوم، این احساس انزوا و قطع ارتباط جمعی بود که زمینه ساز ظهور فاشیسم شد. زمانی که مردم حس می نمایند به جای عضوی از یک جامعه، تنها تماشاگرانی بی قدرت هستند، آماده پذیرش روایت های ساده سازی شده و حتی رادیکال می شوند.

نقش رسانه ها: از رادیو در دهه 30 تا رسانه های اجتماعی امروز

رادیو و ظهور فاشیسم

در دهه های 1930 و 1940، رادیو به یک ابزار قدرتمند در جوامع اروپایی تبدیل شد.

• رادیو برخلاف روزنامه ها، احتیاجی به سواد نداشت.
• افراد می توانستند بدون احتیاج به تعامل اجتماعی، روایت هایی کنترل شده را بشنوند.
• حکومت های اقتدارگرا از این ابزار برای انتشار ایدئولوژی های خود و جدا کردن مردم از یکدیگر استفاده کردند.

مقایسه با رسانه های اجتماعی امروز

رسانه های اجتماعی در دنیای امروز، نقشی مشابه اما پیچیده تر دارند.

• الگوریتم های قطب بندی: رسانه های اجتماعی با ایجاد اتاق های پژواک (Echo Chambers)، دیدگاه های محدود و تکراری را تقویت می نمایند و از تعامل با دیدگاه های مخالف جلوگیری می نمایند.
• کاهش تعامل حضوری: تحقیقات نشان داده اند که از سال 2003 تا 2022، زمان تعاملات حضوری مردان آمریکایی 30 درصد و نوجوانان بیش از 45 درصد کاهش یافته است.

چگونه تنهایی به تقسیم جامعه و قطبیت سیاسی منجر می گردد؟

از دست دادن اعتماد

زمانی که افراد احساس می نمایند نمی توانند به دیگران یا حتی واقعیت های عینی اعتماد نمایند، جوامع به جای تعامل، به گروه های متخاصم تبدیل می شوند.

• در این حالت، همکاری برای حل مسائل مشترک تقریباً غیرممکن می گردد.
• مردم به راحتی جذب روایت هایی می شوند که آن ها را از دیگران جدا می نماید.

افزایش جذابیت اقتدارگرایی

آرنت معتقد بود که در شرایط تنهایی و انزوا، مردم در پی راهکار های سریع و قطعی می گردند، حتی اگر این راهکار ها اقتدارگرایانه باشند.

پیامدهای اجتماعی و سیاسی تنهایی در دنیای امروز

تقویت دو قطبی های سیاسی

افزایش احساس تنهایی و انزوا، به رشد جنبش های سیاسی رادیکال در سراسر دنیا یاری نموده است. از آمریکا تا اروپا، این احساس بیگانگی، زمینه ساز رشد پوپولیسم و اقتدارگرایی شده است.

جایگزینی تعاملات عمیق با روابط سطحی

رسانه های اجتماعی، که وعده اتصال دنیای را داده بودند، حالا جایگزین تعاملات واقعی و عمیق انسانی شده اند. این روند، حس تعلق را کاهش داده و افراد را در مواجهه با چالش های مشترک بی دفاع تر نموده است.

راهکار های پیشنهادی برای کاهش تنهایی و بازسازی جامعه

1. سرمایه گذاری در زیرساخت های اجتماعی

• ایجاد و تقویت مدارس، کتابخانه ها، مراکز فرهنگی و حمل ونقل عمومی که افراد را به هم نزدیک تر کند.
• حمایت از پروژه هایی که ارتباط مستقیم میان مردم را افزایش دهند.

2. اصلاحات در رسانه های اجتماعی

• تغییر مدل مالی رسانه های اجتماعی تا از سودآوری الگوریتم هایی که اختلافات را تقویت می نمایند، جلوگیری گردد.

3. تقویت حس هدف و تعلق مشترک

• طراحی برنامه هایی که افراد را برای همکاری در پروژه های اجتماعی و زیست محیطی ترغیب نمایند.
• تمرکز بر فعالیت های عام المنفعه برای ایجاد حس ارزشمندی و ارتباط.

4. دسترسی به خدمات سلامت روان

• افزایش دسترسی به خدمات مشاوره و روان درمانی برای یاری به افرادی که از انزوای اجتماعی رنج می برند.

درس هایی از هانا آرنت برای جامعه امروز

هانا آرنت در میان آشفتگی های قرن بیستم، درکی عمیق از شرایط انسانی به دست آورد. او نشان داد که تنهایی، چیزی فراتر از یک احساس فردی است؛ این پدیده می تواند ریشه فروپاشی اجتماعی و حتی ظهور دیکتاتوری ها باشد. در دنیای امروز، که تنهایی و انزوا به طور فزاینده ای در حال توسعه است، درس های آرنت بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارند.

بازسازی جوامع بر پایه تعاملات واقعی، اعتماد متقابل و هدف مشترک، تنها راهکار پایدار برای مقابله با بحران تنهایی و شکاف های اجتماعی است.

منبع

psychologytodayمنبع: یک پزشک