کدام منطقه ها تهران در معرض خطر سیل قرار دارند؟ - مجله سیاران

به گزارش همشهری، حادثه هیچ وقت خبر نمی نماید؛ دو هفته پیش که مدیر عامل شرکت خاکریزآب شهرداری تهران از شناسایی خطرات و گلوگاه های سیلاب تهران اطلاع داد، هنوز از سیل استان فارس و هشداری که دیروز از سوی سازمان هواشناسی برای ساکنان تهران صادر شد، خبری نبود.

شاید کمتر کسی تصور وقوع سیل در این خشکسالی ایران به ویژه در تهران را داشته باشد، اما کمتر از 4 دهه پیش دومین سیل پرتلفات کشور در شمال مرکز ثبت شده است. مرور اتفاقاتی نظیر آبگرفتگی مترو و طغیان رودخانه کن به عنوان یکی از 7 رودخانه جاری در مرکز این شهر را در لیست نقاط پرخطر کشور قرار می دهد.

درواقع ساکنان تهران به ویژه آن هایی که در مجاورت روددره ها و یا نقاط گلوگاهی قرار دارند، بیش از سایرین باید گوش به زنگ سیل و آبگرفتگی باشند. به ویژه اینکه مدیریت بحران استانداری تهران دیروز با صدور هشدار نارنجی رنگ برای دو سه روز آینده به مردم اعلام نموده است که با توجه به احتمال بالا آمدن آب رودخانه ها، از توقف در حاشیه آن پرهیز نمایند.

سید عبدالمهدی حسینی از خطرات بالقوه ای می گوید که برخ نقاط شهر را تهدید می نماید. نقاطی مثل بزرگراه های فتح، شهید لشگری، شهید باکری، شهید خرازی و خیابان وردآورد و ساکنان غرب رودخانه کن که بعضی زیرساخت های شبکه اصلی آب های سطحی اش با توسعه شهر در این حوزه همخوانی نداشته است.

تبادل نظر به توضیح زیر است:

یکی از مشکلاتی که تهران با آن روبرو است، ساماندهی و احیاء روددره های این شهر به ویژه رودخانه کن در غرب مرکز است. شرکت خاکریزآب در این حوزه چه برنامه هایی را پیش بینی نموده و یا در دست اجرا دارد؟

احیا و ساماندهی رودخانه ها یکی از احتیاج های شهر تهران است. بسیاری از مرکز نشینان روز های تعطیل و فراغت خود را در مجاورت رودخانه های نزدیک تهران می گذرانند و یا از ظرفیت های گردشگری شمال کشور استفاده می نمایند. وقتی تهران چیزی نزدیک به 7 رودخانه دارد چرا این ظرفیت نباید در این شهر ایجاد گردد؟ ایجاد چنین فضا هایی علاوه بر تهرانی ها می تواند شهروندان سایر شهر ها و حتی استان های مجاور را برای سرگرمی و استفاده از ظرفیت های گردشگری به تهران بکشاند. اما احیاء و ساماندهی رودخانه ها از دو منظر قابل آنالیز است؛ یکی ظرفیت گردشگری و دیگری بحث ایمنی و تاب آوری شهری.

بعضی از رودخانه های تهران احتیاج دارند که موضوع ایمنی آن ها به صورت کامل ایجاد گردد. مثلا رودخانه کن در حدفاصل بزرگراه فتح تا بزرگراه آزادگان که در مجاورت شن چاله ها واقع شده است و ممکن است در اثر وقوع سیلاب دچار سانحه گردد. خدای ننموده اگر جریان آب رودخانه در زمان بارندگی های شدید به داخل شن چاله ها منتقل گردد، تاثیرات بسیار مخربی بر قسمت های جنوبی شهر و بعلاوه املاک و مستغلات ضلع غرب این شن چاله ها خواهد داشت.

بر همین اساس یکی از برنامه هایی که برای امسال در اولویت قرار داده ایم، اجرای عملیات انحراف آب رودخانه و احداث سازه پروژه ساماندهی و ایمن سازی رودخانه کن است که به زودی فرآیند مناقصه آن شکل خواهد گرفت. اجرای شیب شکن ها و دیوار های سنگی در مجاورت رودخانه هم از دیگر برنامه هایی است که اجرای آن لازم است و در دست اقدام واقع شده است؛ به جهت رعایت عرض 25 متر رودخانه که بتوانیم آب را در زمان لازم راهنمایی و مدیریت کنیم.

اما این شن چاله های منطقه 18 در طول دهه های اخیر و با برداشت هایی که به وسیله مجاری مربوطه برای فراوری شن، ماسه و بتن از این معدن انجام شده، ایجاد شده و در حال حاضر در کنار رودخانه کن با یک گودال بزرگ روبرو هستیم که باید برای جلوگیری از آسیب به شهر و شهروندان، تمهیداتی ایمنی در کنار آن دیده گردد؛ بنابراین در حوزه احیاء و ساماندهی، تمرکز ما بر روی ایمنی و تاب آوری رودخانه ها به ویژه رودخانه کن خواهد بود.

پیش تر به شناساسی نقاط گلوگاهی سیلاب در تهران اشاره نمودید. به غیر از این نقاط، کدام منطقه ها تهران بیشتر در معرض خطر سیل و آبگرفتگی قرار دارند؟

اینکه بتوانم کد دقیقی در این زمینه بدهم، امکان پذیر نیست. چون جریان سیلاب در 7 رودخانه تهران می تواند متفاوت باشد. در سال 98 اتفاق عجیبی در حوزه کانال وِسک افتاد. این کانال در تقاطع بزگراه شهید باکری و بزرگراه شهید فهمیده در مجاورت پارک ارم واقع شده است. در این حادثه، کل تهران آرام بود، اما کانال وسک، شدت جریان بسیار زیادی داشت.

اینکه جریان سیلاب و بارندگی در کدام نقطه متمرکز است، می تواند مشخص نماینده باشد، اما اینکه در کل شهر جریان سیلی به وجود بیاید که 7 رودخانه شهر متاثر از این جریان باشند، به عقیده من بعید به نظر می رسد. اما ما در سال 60 سیل مخرب و پرتلفات تجریش را داشتیم و یا ابتدای دهه 90 طغیان رودخانه کن بود که مشکل متروی تهران را ایجاد کرد. بنابراین، بسته به نوع بارندگی در حوزه آبریز، جریان آب از مجاری به سطح شهر منتقل می گردد.

بر اساس امکانات زیر ساختی و شبکه مدیریت و راهنمایی آب های سطحی کدام منطقه ها شهر در اولویت شرکت خاکریزآب قرار دارند؟

به لحاظ زیر ساخت های موجود در شهر، نقاطی که به عنوان گلوگاهی در شهر شناسایی شده اند جزو نقاطی هستند که می توانند به تهران آسیب بزنند. نقاط عدم توسعه هم که عمدتا در حوزه غربی تهران و غرب رودخانه کن قرار دارند. نقاطی از تهران هستند که در جریان بارندگی ها بیش از دیگر نقاط شهر در معرض خطر سیلاب قرار دارند.

اگر بخواهیم نام ببریم، می توان به بزرگراه های فتح، شهید لشگری، حکیم، شهید خرازی و خیابان وردآورد اشاره نمود. این نقاط می توانند متاثر از جریان بارندگی بیش از دیگر نقاط شهر آسیب ببینند. دلیلش هم روشن است؛ عدم شکل گیری بعضی از شبکه اصلی آب های سطحی یا حوضچه های تعدیل و تسکین سیلاب. چرا که این زیرساخت ها این امکان را می دهند که جریان سیلاب را در نقطه ای راهنمایی و آرام نموده و سپس به وسیله مجاری موجود به نقاط هدف منتقل کنیم.

پیش تر درباره کمبود اعتبارات و منابع اقتصادی برای تحقق برنامه های شرکت خاکریز آب گفتید، به غیر از منابع اقتصادی، چه موانعی پیش پای اجرای شبکه اصلی راهنمایی ومدیریت آب های سطحی واقع شده است؟

موضوعی که باید به آن توجه کرد، تاثیر گذاری حوزه های مختلفی است که زیر نظر مدیریت شهری تهران نیست. مثلا وزارت راه و شهرسازی در حوزه زمین شهری و بعلاوه دیگر بخش های مرتبط می توانند یاری زیادی به ما در اجرا و تحقق برنامه ها بنمایند. مثلا در منطقه 22 در حوزه منابع طبیعی، احتیاج به زمینی داریم که بتوانیم جریان سیل کوهستان را در آن محل آرام و جریان آرام شده سیل را به وسیله مجاری راهنمایی آب به سمت جنوب تهران منتقل کنیم.

این کار دو خوبی دارد، اول اینکه جلوی خسارت گرفته می گردد و دوم، مقاطع طراحی ما کوچک تر شده و هزینه تمام شده به جامانده کار برای شهر تهران و مردم بسیار مقرون به صرفه تر تمام می گردد. این زمین را باید مرجعی در اختیار ما قرار دهد بنابراین در چنین اقداماتی دوستان ما در بخش های کشوری باید همکاری داشته و نباید دنبال سهم خودشان از شهر تهران باشند.

چرا که شهرداری تهران در این زمینه ذینفع نیست، بلکه در حال ارائه خدمتی به شهر و شهروندان است که در تاب آوری شهر اثرگذاری زیادی دارد. در جا هایی شهرداری نفعی دارد و پروژه ای می سازد که مثلا ارزش افزوده ای برای این زمین به دست می آید، طبیعتا بخش های مختلف می توانند سهم خواهی سازمان های خودشان را داشته باشند. به هر حال آن ها هم هزینه ها و مخارجی درون سازمانی دارند. اما اینجا و در زمینه اجرای طرح های زیرساختی شهر که با جان و سلامت مردم و خدمات اینچنینی درگیر است، سهم خواهی مجاز نیست.

برای مثال در ادامه سامانه ام یک، یعنی راستای که دستگاه تی بی ام به طول حدود 5.5 کیلومتر در حال کار است (بیش از 4.7 کیلومتر از این طرح در فروردین ماه سال آینده ساخته می گردد) طبیعی است که این مجرا باید به رودخانه کرج متصل گردد تا بتوانیم جریان سیل را به این رودخانه راهنمایی کنیم.

برای اینکه این راستا ادامه پیدا کند، در راستا جاده شهر قدس، هماهنگی وزارت راه، فرمانداری و شهرداری شهر قدس لازم است. اینجا جایی خارح از شهر تهران است. ما بر اساس مسئولیتی که داریم، نمی توانیم جریان سیل را بدون در نظر گرفتن محدوده شهر، در شهر قدس رها کنیم که خدای ننموده این شهر ها آسیب ببینند.

نمی گردد گفت همین که جریان سیل از تهران و محدوده ما خارج و از تهران برطرف خطر شد، دیگرکار ما تمام شده است. بر همین اساس باید در این حوزه تعامل وجود داشته باشد. این راستا باید در زمینه معارضانی که در طول راستا با آن ها برخورد می کنیم مثل راه آهن و یا دیگر بخش ها همکاری لازم را داشته باشند که بتوان جریان سیل را بعد از آرام سازی، به رودخانه کرج راهنمایی کرد تا هم شهر تهران و هم شهر های پیرامونی در برابر خسارت های سیل و سیلاب تهران محافظت شوند؛ بنابراین اگر بخواهم علاوه بر کمبود منابع اقتصادی، به معضل مهم دیگری اشاره کنم، بدون تردید، همکاری و هماهنگی بین بخشی، نقطه مغفول دیگری است که شرکت خاکریز آب با آن دست به گریبان است که برطرف آن، همکاری و هماهنگی بین بخشی در سطح کشور و ملی را می طلبد.

شرکت خاکریزآب این موضوع را مطرح نموده است؟ کدام نهاد و یا سازمان در زمینه همکاری های بین سازمانی و بین بخشی نقش هماهنگ نماینده را دارد؟

ما به عنوان نهاد متولی ایجاد زیر ساخت های راهنمایی آب های سطحی، این احتیاج را به معاونت استانداری تهران منتقل نموده ایم و آن ها هم حمایت ویژه ای از این موضوع داشته اند.

جلسه ای را هم با معاون فنی استانداری تهران داشتیم و گزارشی را به ایشان ارائه کردیم که مقرر شد نشستی با ارکان مرتبط با این بحث برگزار گردد. این قضایا در قالب مکاتبات نمی تواند به نتیجه برسد و جوابگو نیست؛ کما اینکه در دوره های گذشته چنین مکاتباتی از سوی همکاران پیشین منجر به پاسخ روشن و قطعی نشده و آنچه باید شکل می گرفت، هنوز اتفاق نیفتاده است.

اما معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران دستور داده است که راستا تعامل و ارتباط با بخش های اجرایی کلان استانی برقرار گردد. در همین زمینه به زودی جلسه ای رادر خصوص پروژه های سامانه غرب تهران با معاونت فنی استاندار و عوامل صاحب موضوع و صاحب نظر در تحقق انجام عملیات اجرایی خواهیم داشت و دور یک میز گرد هم خواهیم آمد تا با یاری همکارانمان در دولت به یک نگاه مشترک اجرایی در زمینه اجرای طرح ها برسیم.

جوی ها و نهر های تهران اغلب پر از زباله هستند، این مسئله چه خطری برای شهر دارد و چه آسیب هایی را می تواند به تهران تحمیل کند؟

متاسفانه بعضی شهروندان با ریختن زباله در انهار و جوی های آب خسارت ها و هزینه ای زیادی را به ما تحمیل می نمایند. بدتر از این ها بخشی از صنایع شهر تهران هستند که شبکه اصلی آب های سطحی به مجاری خروجی فاضلاب شان تبدیل شده است که این موضوع خسارت های زیادی را به شبکه وارد می نماید.

مثلا اگر انتظار این بوده است که این زیرساخت ها 8 یا 9 دهه و بیشتر کار کند، حالا نکاتی که عنوان کردم باعث شده است تا بعد از نزدیک 30 سال، مجبور باشیم به سراغ اصلاح و ترمیم شبکه برویم. در حوزه نگه داشت شبکه راهنمایی آب های سطحی اتفاقات خوبی را شاهد نبوده ایم. زباله هایی که به وسیله جوی ها و نهر های آب وارد شبکه فرعی، اصلی و حتی وارد حوضچه ها می گردد، خسارت ها و هزینه های زیادی را در پی دارد؛ بنابراین پولی که باید صرف توسعه و تکمیل شبکه گردد، با بی توجهی بعضی شهروندان خرج نظافت، اصلاح و بازسازی این شبکه می گردد.

در این جا نقش رسانه ها برای آگاهی بخشی مردم بسیار یاری نماینده است. باید مردم درک نمایند که سلامت بخش عظیمی از مردم به کارایی این شبکه ها وابسته است.