ژن درمانی استنشاقی برای فیبروز کیستیک پس از 24 سال تحقیق وارد مرحله آزمایش های انسانی شد
به گزارش مجله سیاران، پس از 24 سال تحقیق و توسعه مداوم، ژن درمانی جدیدی برای فیبروز کیستیک (Cystic Fibrosis - CF) وارد فاز اول آزمایش های بالینی انسانی شده است. این روش نوآورانه که با استنشاق یک ژن سالم CFTR به بدن بیمار منتقل می گردد، امیدهای جدیدی را برای درمان این بیماری ایجاد نموده است.
هدف از این آزمایش بالینی فاز اول، آنالیز ایمنی و اثربخشی اولیه این درمان است و در این مرحله، 36 داوطلب در مراکز پزشکی مختلف در سراسر اروپا تحت درمان قرار خواهند گرفت. نتایج اولیه این مطالعه تا سال 2027 منتشر خواهد شد.
اگر این روش پیروزیت آمیز باشد، می تواند مسیر تازهی برای درمان بیمارانی که به داروهای موجود پاسخ نمی دهند، باز کند. بعلاوه این درمان می تواند برخلاف روش های دارویی فعلی، برای تمام بیماران مبتلا به فیبروز کیستیک، فارغ از نوع جهش ژنتیکی، مفید باشد.
فیبروز کیستیک چیست و چرا درمان آن پیچیده است؟
فیبروز کیستیک یک بیماری ژنتیکی ارثی است که به علت جهش در ژن CFTR ایجاد می گردد. این ژن مسئول فراوری پروتئین تنظیم نماینده ترشح غشایی فیبروز کیستیک (Cystic Fibrosis Transmembrane Conductance Regulator - CFTR) است که نقش کلیدی در تنظیم تعادل یون های کلر (Chloride Ions) درون و بیرون سلول ها دارد.
در بیماران مبتلا به CF، هر دو نسخه ژن CFTR دارای جهش هستند، و در نتیجه پروتئین CFTR نمی تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. این اختلال باعث می گردد مخاط بدن، که به طور طبیعی روان و شفاف است، به ماده ای غلیظ و چسبناک تبدیل گردد.
این مخاط غلیظ در ریه ها، لوزالمعده، دستگاه گوارش و سایر اندام ها تجمع پیدا می نماید و باعث مسائل جدی مانند:
✅ انسداد راه های هوایی، سرفه مزمن و عفونت های مکرر ریوی
✅ اختلال در هضم مواد مغذی و سوءتغذیه به علت نقص عملکرد پانکراس
✅ مسائل دستگاه گوارش مانند یبوست شدید و انسداد روده
✅ آسیب های مزمن به اندام ها به علت التهاب مداوم
فیبروز کیستیک یک بیماری محدودنماینده زندگی است، اما با پیشرفت های درمانی در دهه های اخیر، طول عمر بیماران نسبت به گذشته به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
پیشرفت های پزشکی در درمان فیبروز کیستیک؛ آیا داروهای فعلی کافی هستند؟
پیشرفت های اخیر پزشکی منجر به فراوری داروهای مدولاتور CFTR (CFTR Modulators) شده است که می توانند عملکرد معیوب پروتئین CFTR را اصلاح نمایند. اولین داروی این گروه، ایواکافتور (Ivacaftor)، در سال 2012 تأیید شد.
در سال 2019، ترکیب دارویی سه گانه تریکافتا (Trikafta) یا کافتریو (Kaftrio)، برای درمان بیماران مبتلا به جهش خاصی از CFTR معرفی گردید. این دارو توانست بیش از 90٪ از بیماران را تحت پوشش قرار دهد و کیفیت زندگی آن ها را بهبود ببخشد.
اما یک چالش مهم همچنان باقی است:
✅ بعضی بیماران به این داروها پاسخ نمی دهند.
✅ بعضی افراد به علت شرایط پزشکی خاص، قادر به مصرف این داروها نیستند.
✅ مدولاتورهای CFTR تنها روی جهش های خاصی از CFTR اثر می گذارند، اما این بیماری طیف گسترده ای از جهش ها را شامل می گردد.
اینجاست که ژن درمانی تازه می تواند بازی را تغییر دهد!
ژن درمانی استنشاقی؛ رویکردی تازه و تحول آفرین
درمان تازه، با نام BI 3720931، یک کپی سالم از ژن CFTR را مستقیماً به سلول های مجاری هوایی ریه می رساند.
???? چگونه این درمان کار می نماید؟
✔ این ژن سالم درون یک حامل ویروسی مخصوص به نام لنتی ویروس (Lentivirus) واقع شده است.
✔ بیمار آن را به وسیله استنشاق دریافت می نماید تا مستقیماً به سلول های پوششی راه های هوایی برسد.
✔ این ژن جایگزین ژن معیوب CFTR شده و فراوری پروتئین سالم CFTR را ممکن می سازد.
چرا از لنتی ویروس ها در ژن درمانی استفاده می گردد؟
لنتی ویروس (Lentivirus) نوعی ویروس است که قابلیت ورود به سلول های انسانی و انتقال ژن را دارد. یکی از شناخته شده ترین لنتی ویروس ها، ویروس HIV است که به طور طبیعی می تواند وارد سلول های بدن گردد و آن ها را آلوده کند.
اما نگران نباشید! لنتی ویروس های مورد استفاده در ژن درمانی، کاملاً اصلاح شده اند و هیچ خطری ندارند. این ویروس ها فقط برای انتقال ژن درمانی به سلول های هدف استفاده می شوند.
این ژن درمانی چه تفاوتی با روش های قبلی دارد؟
???? احتیاج به جهش خاص ندارد. برخلاف مدولاتورهای CFTR که تنها روی بعضی جهش ها اثر دارند، این روش برای تمام بیماران مؤثر است.
???? اثر طولانی مدت دارد . ژن سالم می تواند برای مدت طولانی در سلول ها باقی بماند.
???? امکان تجویز مکرر دارد . اگر بیمار احتیاج داشت، می توان این درمان را چندین بار تکرار کرد.
شروع یک مسیر طولانی، اما امیدبخش
این درمان، حاصل 24 سال تحقیق بی وقفه به وسیله تیم های علمی مختلف است. پروفسور اریک آلتون (Professor Eric Alton)، مدیر این پروژه در دانشگاه امپریال کالج لندن، گفت:
ما پس از دو دهه کار سخت، همراه با شرکای تأمین مالی، پیروز شدیم این پروژه را به فاز بالینی برسانیم. این روش نه تنها برای بیمارانی که به مدولاتورهای CFTR پاسخ نمی دهند مفید خواهد بود، بلکه می تواند تأثیر ماندگاری روی همه بیماران مبتلا به CF داشته باشد.
آینده درمان فیبروز کیستیک؛ امیدهای تازه در راه است
???? اگر این آزمایش پیروزیت آمیز باشد، می تواند به یک روش درمانی بلندمدت برای CF تبدیل گردد.
???? نتایج اولیه این پژوهش در سال 2027 منتشر خواهد شد.
???? برای بیمارانی که تا امروز درمان مؤثری نداشتند، این روش می تواند زندگی تازهی ایجاد کند.
منبع: یک پزشک