پاسخ محمدعلی اسلامی نُدوشن؛ چرا در شب یلدا از حافظ فال می گیریم؟ - مجله سیاران

به گزارش ایسنا، دکتر محمدعلی اسلامی نُدوشن در آستانه شب یلدا درباره تفأل به حافظ می گوید. او پرسش چرا از حافظ فال می گیرند؟ را مهم ترین سوالی می داند که بگردد درباره حافظ مطرح نمود و اظهار می نماید: همه خصوصیات دیگر این مرد بر گِرد این مسئله الان گره خورده است؛ برای این که یک وجه استثنایی است در خصوص حافظ که تنها کتابی است که در زبان فارسی ازش فال گرفته می گردد. ما نمی دانیم از کی آغاز شده است، ولی لااقل در تمام دورانی که چاپ جریان داشته و کتاب ها به صورت متعدد در دست مردم بوده، از آن موقع تا امروز از حافظ فال می گیرند. این نه تنها در زبان فارسی بلکه گمان می کنم تا آن جا که من بدانم در هیچ زبانی، کتابی نیست که بگردد از آن فال گرفت یعنی مردم یک همانند ماموریتی را به آن کتاب واگذار نموده باشند.

این پژوهشگر می افزاید: زبان کنایه و دوپهلو است که حافظ به کار می برد. هیچ کدام از شعرای ایرانی نتوانسته اند به میزان حافظ و مانند حافظ این زبان کنایه و دوپهلو را داشته باشند؛ و چنان که می دانید تمام غزلیات یک نوع حالت دوپهلو دارند به این معنی که دو نوع مفهوم می گردد از این شعر ها گرفت، این چیزی است که بسیار آمادگی دارد مانند فال دربیاید، زمانی که می توان دو یا چند برداشت داشت، فرض کنید یک برداشت به طرف چپ یکی به طرف راست یکی به طرف زمین یکی به طرف آسمان، این برداشت ها یاری می نماید این ایهام و کنایه ای که هست و برداشت های مختلفی که ایجاد نموده شما را یاری می نماید خودتان برداشت کنید نه این که شعر به شما بگوید بلکه شما آن علاقه درونی خودتان را به حساب شعر می گذارید و آن چه را از زبان او می خواهید بشنوید از زبان خودتان در واقع از درون خودتان می شنوید؛ بنابراین این یک مورد مهمی است که یاری نموده است به ابهام خاص حافظ.

اسلامی ندوشن حافظ را شاعر عوام و خواص می خواند و می گوید: این هم خاصیت حافظ است که هم خواص از او بهره بگیرند و هم اشخاص کم سواد، اشخاصی که به زحمت خواندن می دانند، دیوان او را با آواز بلند می خوانند و تسلی پیدا می نمایند، و این خاصیت همین کلمات و موسیقی کلام است که می تواند یک همچین حالت تسلی خاطر ببخشد به کسان و همان طور که عرض کردم، این شاعر را آورده در سطح وسیع مردم عادی و در عین حال مشکل ترین شاعر فارسی شناخته شده و به صورت یک موجود معمایی او را در آغوش گرفته.

ایشان بعلاوه بخشی از کتاب گفتن نتوانیم، نگفتن نتوانیم اسلامی ندوشن را درباره حافظ گذاشته است: حافظ اگر تا این پایه مورد قبول مردم قرار گرفته، برای آن است که الگوی وجدان مطلع و نامطلع ایرانی بوده و به زبان کنایه گفته است آن چه را که دیگران نگفته اند و یا ناتمام گفته اند. مردم صدای درون خود را از زبان او می شنوند و حیرت می نمایند از این که او آن گونه به سراچه ضمیر آنان راه یافته. به این سبب به او لقب لسان الغیب داده اند و از دیوانش فال می گیرند.