داستان های کوچه با طعم خاطرات نوستالژیک - مجله سیاران

خبرنگاران- علی الله سلیمی: کوچه، در فرهنگ عمومی جامعه معمولاً جایگاه ویژه ای دارد تا جایی که بسکمک از محققان و پژوهشگران فرهنگ عمومی، از کوچه به عنوان بستری برای شکل گیری انواع روابط اجتماعی یاد می نمایند و افرادی زیادی هم در یادآوری خاطرات خود و خانواده از گذشته، به کوچه ای که با بخشی از خاطرات کودکی، نوجوانی، حتی بزرگسالی آن ها پیوند خورده است، اشاره می نمایند. در انواع آثار ادبی هم کوچه جایگاه ویژه ای دارد و در این میان، بعضی از نویسندگان، کوچه و خاطرات مرتبط با آن را به عنوان محور آثار داستانی خود قرار می دهند. مصطفی چترچی، داستان نویس معاصر یکی از این افراد است که در کتاب پری خانم محبوب ترین زن کوچه؛ داستان هایی با مضامین مرتبط با کوچه نوشته و در آن، بعضی یادهای ماندگار را در فکر ها زنده نموده است. او در مقدمه این اثر به اهمیت مفهوم کوچه در فرهنگ عمومی اشاره نموده و آورده است، شهر بی در و پیکر و درندشت، مثل اقیانوسی بی کرانه به البرز تکیه داده و اعماق ترسناکش از موجودات درنده انباشته بود اما کوچه همانند جزیزه ای آرام و مطمئن، همه را مادرانه در پناه خود می گرفت و دلم را قرص می کرد که اعتماد کنم و لبخند را لبخند بدانم و با اشک دیگران اشک بریزم... حوادث و ماجراهای کوچه، مثل بیشتر رویدادهای زندگی، همیشه با ماست و هرگز فراموش نمی گردد. در خانه ای از خانه های ساده کوچه به جهان آمدیم، همان جا پا گرفتیم، با بازی های کوچه قد کشیدیم، قهر و آشتی کردیم. در کوچه عاشق شدیم، شکست خوردیم و بزرگ شدیم. داستان های کتاب پری خانم محبوب ترین زن کوچه، نگاه ساده و صمیمی به مفهوم کوچه در فرهنگ و ادبیات مردم کوچه و بازار دارد. از منظر نویسنده این مجموعه، کوچه میعادگاه همدلی، دوستی، مردانگی و کمک و دستگیری همسایه ها از همدیگر بوده و ساکنان کوچه ها در غم ها تسلّای یکدیگر و در شادی ها شریک هم بوده اند. به اعتقاد نویسنده این کتاب، با توسعه شهرنشینی، اژدهای خیابان و بزرگراه، و ساخت و ساز آپارتمان های قوطی کبریتی و بیگانه از هم، کوچه ها را بلعید.. خانه ها عمودی شدند و به حریم آسمان آبی و پر ستاره، بی رحمانه تجاوز کردند. دیگر از لطف و صفای گذشته کوچه ها کمتر نشانی به جای مانده است. مصطفی چترچی به ارتباط خود با کوچه هایی که هنوز وجود دارند هم اشاره و یادآوری نموده است، گاهی برای مرور خاطرات گذشته به کوچه هایی می روم که هنوز جان سختی می نمایند و به آپارتمان های بی روح تبدیل نشده اند. می دانم که سرنوشت محتومشان را پذیرفته اند و از آن گریزی ندارند اما تا هستند دلم در هوایشان پر می کشد در کنار پنجره های محصور در دیوارهای آجر بهمنی می ایستم. تکه های به جامانده آسمان را نگاه می کنم و بعد چشمانم را می بندم. درست مثل همه ظهرهایی که از مدرسه به خانه باز می گشتم، بوی عطر خوش برنج دم کشیده، شامه ام را نوازش می نماید. در رویا فرو می روم، همه خاطرات یکی یکی جلوی چشمانم ظاهر می شوند... کتاب پری خانم محبوب ترین زن کوچه،مجموعه ای از اتفاقات و ماجراهایی است که در کوچه پسکوچه های زمان اتفاق افتاده اند. گاهی راوی داستان، خود در محور حوادث کوچه هاست و در بعضی هم در کنار دیوارهای انباشته از خاطرات کوچه های شهر ایستاده و مانند ناظری خسته و بی طرف، راوی قصه های ساده و دلنشین آنهاست. در بخشی از مقدمه اثر هم به این موضوع اشاره شده، کوچه نام یک مکان نیست که معبری و احتمالاً چند تقاطع و بن بست و تعدادی خانه و یک جوی آب و... آن را شکل داده باشد. کوچه مفهومی بسیار فراتر از این حرف ها را در دل خود پنهان نموده است. با ورود به کوچه، به جهانیی رنگارنگ و وسیع از فرهنگ، عاطفه، اخلاق، منش، خاطره، نوستالژی و تاریخ پا می گذاریم. هر خانه و آدم و دیوار و پنجره و جوی و جدول کوچه برای خود حکایتی دارند. در یک کلام: کوچه میراث شفاهی اقوام ایرانی است که از پس قرون و اعصار با گردن فرازی، به عصر پرشتاب و کم حوصله ما سرک می کشد. در اغلب داستان های کتاب حاضر، یک نوع حس نوستالژیک در بافت قصه های مرتبط با موضوع کوچه ها تنیده شده است. بیشتر حکایت ها مربوط به سال های نه چندان دور است که کوچه ها هنوز زیبایی های خاص خود را داشتند و صفا و صمیمیتی بین همسایه ها حاکم بوده که این روزها کمتر نشانی از آن سادگی، صفا و صمیمیت بین همسایه ها می بینیم. در بعضی از داستان ها، ردپای تاریخ هم به وضوح دیده می گردد. مثل داستان در آستان کوچه که زمان وقوع حوادث آن همزمان با واقعه زلزله بوئین زهراست. در داستان، دیگری که عنوان کتاب هم از آن برگفته شده، به سال های اولیه ورود تلفن به خانه بعضی از همسایه ها اشاره می گردد که تاثیر اجتماعی غیرقابل انکاری در پیوند و استحکام بعضی روابط همسایگی در سال های نه چندان دور دارد. در داستان دیگری از این کتاب، به وجود درختان کهنسال در حیاط بعضی خانه ها تاکید می گردد. در دیگر داستان های این کتاب هم به بسکمک از نکات تاریخی و اجتماعی اشاره می گردد که در تاروپود قصه ها در هم تنیده شده است.

چاپ اول (1402) کتاب پری خانم محبوب ترین زن کوچه به قلم مصطفی چترچی با مقدمه مرجان مهدی پور، در 115 صفحه با شمارگان 1000 نسخه و قیمت 80000 تومان از سوی انتشارات هنرکده منتشر شده است.