آدمهای این شهر دهان ندارند! - مجله سیاران

محققان باستان شناس قدمت قوشا تپه را 7 هزار سال پ. م، و قدمت قلعه و آن بخش دیگر این محوطه باستانی را دستکم تا1450 سال پ. م برآورد کرده اند. با خبرنگاران همراه باشید تا با عجایب شگفت انگیز این منطقه باستانی و آدم های بی دهان یئری بیشتر آشنا شوید.

یئری و آدم های بی دهان!

شهریئری دارای سنگ های برافراشته و سنگ نگاره های زیادی است که با گذشت زمان فرسوده شده و سبب شده آسیب زیادی به این بازماندهای باستانی وارد شود به طوری که در گردباد سال1390 باعث تخریب و ویرانی بخش زیادی از محوطه مورد نظر شد. وجود 280 قطعه سنگ افراشت باستانی که قدمت آن به بیش از 8 هزار سال پ. م. می رسد توجه محققان را بیش از پیش به خود جلب کرده است.

منطقه ای که قدمت آن به دوره نوسنگی و مس سنگی، مفرغ و نیز اوایل عصرآهن می رسد. ارتفاع این سنگ های برافراشته با تفاوت در مقدار آن بین 70 تا 360 سانتی متر است و نکته مهم و جالب تر آن اینکه این سنگ های برافراشته به شکل انسان است و چهره انسان بر روی آن ها نقش شده است. این نقش ها و حکاکی های سنگی شکل انسان های دست به سینه را نشان می دهد که بیشترشان دهان ندارند!

زنی تنها در میان آدم های بی دهان یئری

این تمام ماجرا نیست هر چه جلوتر برویم این منطقه عجایب و شگفتی های بیشتری پیش روی ما قرار می دهد. شگفتی هایی که فکر را بیشتر و بیشتر درگیر خود می کند و باعث می شود در پی علت باشیم. مثلا اینکه در کنار آن همه مجسمه آدم های بی دهان مرد شکل، فقط و فقط یک زن ایستاده! بله مجسمه یک زن اما نه بدون دهان بلکه بر عکس سایر مجسمه ها، این زن تنها که مجسمه اش در بین آن همه مجسمه مرد واقع شده است دارای دهان است! خیلی عجیب و سوال برانگیز است!!! گفته شده که تا حالا از این گونه سنگ های برافراشته یک قطعه در قپوزستان آذربایجان و هفت قطعه هم در حکاری کردستان ترکیه دیده شده است.

اما راز آدم های بی دهان یئری؟

کاوش ها و تحقیقات اجرا شده بر روی قبرهای عصر آهن و سفال های به دست آمده از این منطقه که به دوره کالکولتیک مربوط می شود قدمت آن را به عصر آهن می رساند. سفال های یافته شده از این نقطه شبیه سفال های منطقه باستانی دالما و حاجی فیروز هستند که این مساله قدمت و پیشینه سکونت انسان در استان اردبیل را به دوره مس و سنگ می رساند و همین آثار به دست آمده این نکته را تایید می کند. برخی از این سفال ها منقوش و برخی طرح سبدی شکل دارند. البته چند قطعه سفال دو لایه هم از این منطقه در کشفیات باستان شناسان به دست آمده که محققان معتقدند لایه دوم سفال جنبه ترمیمی برای قسمت های شکسته ظروف سفالی داشته است.

همچنین در محوطه باستانی منطقه یری مقدار زیادی ابسیدین یا سنگ شیشه برنده به دست آمده که گویای این نکته است که شهر یئری با منطقه قفقاز و آناتولی ارتباط داشته است چون از این نوع سنگ در این منطقه ها هم استخراج شده است. باستان شناسان پس از تحقیقات زیاد به این نتیجه رسیدند که ساکنان شهر یئری در دوره اورارتویی بر روی عبادتگاه های خود قلعه ساخته بودند و از باورهای خود روی گردان شده بودند.

این موضوععلتش معلوم نیست و هنوز برای محققان اثبات نشده که این پذیرش این مسئله از روی اجباری و تحمیل بوده یا به میل خود مردم ساکن یئری و از روی رغبت و اختیار به این مورد روی آورده بودند. در یک حفاری دیگر در این منطقه یک لایه دیگر در زیر محوطه داخلی این قلعه کشف و دیده شد که متعلق به شهر متروک و قدیمی تری بود.

سفال های مایل به بنفش، قهوه ای و سفالهای داغدار و سیاه رنگ که از این محل به دست آمده قدمت آن ها را به عصر پیش از عصر آهن می رساند. و پایان در فصل سوم از حفاری های اجرا شده در این منطقه معلوم شد که این قلعه در دوره اورارتوییان به آتش کشیده شده و متروک و بی سکنه شده است. این مساله از روی خاکسترهای موجود در لایه های خاک قلعه تعیین شد و برای محققان ثابت شد که آتش سوزی در قلعه اجرا شده است. بنابراین دوره زندگی انسان در شهر یئری از 7000 سال پیش به صورت متوالی تا دوره اورارتوییان تعیین و تایید شد. همچنین از نتیجه حفاری های همین فصل پلاکهای طلایی، اشیای زرین مثل آویزها، دکمه های زینتی، پلاک های مفرغی و نیز ظروف سفالین دست آمده است. با این حال عده ای دیگر از باستان شناسان قدمت این محوطه تاریخی را تا 9 هزار سال برآورد کرده اند و بر این باورند که سنگ تراشه های انسان شکل یا آدم های بدون دهان به 7 هزار سال پ.م تعلق دارد.

این محوطه تاریخی نخستین بار در سال 1978 پ.م مورد توجه هیئت محقق و باستان شناسی چارلز برنی قرار گرفت و مراحل شناسایی، حفاری و بررسی های کارشناسانه لازم بر روی آن انجام شد. چارلز برنی باور داشت که عمر برخی آثار شهر یئری تا هزاره سوم پ.م، و عصر آهن، سفال نارنجی، نخودی و خاکستری می رسد. او همچنین تاریخ بیشتر گورهای شهر یئری را هزاره دوم و اول پ.م دانسته و حتی این تاریخ را به دورهای دورتر هم رسانده و به هزاره سوم قبل از میلاد ربط داد اما آثاری از عصر برنز را شناسایی نکرده و اصراری هم بر این نظریه خود نداشت. میراث فرهنگی استان اردبیل محوطه باستانی شهریئری و آثار آن را در سال 1381 در فهرست آثار ملی کشور ثبت کرد.